BRACHYTHERAPIE
Kort: brachytherapie, ook gekend als interne radiotherapie, curietherapie of therapie met een afgeschermde bron, is een vorm van radiotherapie waarbij een stralingsbron in of naast de te behandelen tumor in het lichaam wordt geplaatst. Brachytherapie wordt meestal gebruikt als een effectieve behandelingsmethode voor kanker van de baarmoederhals, prostaat, borst en huid maar kan ook ingezet worden voor de behandeling van tumoren in andere delen van het lichaam. (Bron: Wikipedia)
Wat is het verschil met externe radiotherapie?
Bij externe bestraling moeten de stralen steeds door het lichaam heen en gaan ze soms door organen of andere delen van het lichaam die geen straling nodig hebben.
In moderne radiotherapie worden de stralen meestal opgedeeld in verschillende bundels die de dosis verdelen en verschillende wegen gebruiken om dan tot bij de tumor in een hoge dosis samen te komen waarbij het gebied errond een lage stralingsdosis krijgt.
Bij brachytherapie wordt de bestralingsbron heel dicht bij, of zelfs in de tumor geplaatst. Daardoor wordt de hoogste dosis onmiddellijk daar geleverd waar ze nodig is wat veelal helpt om straling op omliggende organen of omliggend weefsel zeer sterk te verminderen. Dit laat een behandeling toe met minder neveneffecten. Een ander effect is dat de dosis met de tumor en de patiënt mee beweegt. Daardoor ontstaat er geen probleem zoals bij externe radiotherapie wanneer de patiënt beweegt en de straling dat niet doet.
Brachytherapie is dus een uitstekende techniek maar kan alleen gebruikt worden bij tumoren die toelaten een radioactieve bron van buiten het lichaam in te brengen. De techniek kan uitsluitend gedaan worden door een radiotherapeut-oncoloog die daarvoor een specifieke opleiding genoten heeft. Veelal moet ook een lokale of volledige verdoving bij of van de patiënt gegeven worden.
Brachytherapie in combinatie met externe radiotherapie of niet?
Een brachytherapie behandeling kan eventueel op zichzelf gegeven worden, dus niet in combinatie met externe radiotherapie. Dit is het geval bij de meeste prostaat behandelingen met brachytherapie. Ze kan ook gegeven worden om zeer lokaal de stralingsdosis sterk te verhogen na een behandeling van een groter gebied met een lage dosis van externe bestraling. Deze techniek heet “brachytherapy boost” en wordt bijvoorbeeld gebruikt bij gevorderde kanker van de baarmoederhals.
Permanente of tijdelijke radioactieve bron
Een brachytherapie behandeling gebeurt door een naald of katheter in het lichaam in te brengen, vlakbij of in de tumor. Via deze weg kan dan een radioactieve bron ingebracht worden. Bij een prostaat behandeling wordt een lage-energie bron in het lichaam achtergelaten en worden de naalden snel verwijderd. Dit betekent dat de bron permanent in het lichaam blijft. Dit type van bron heeft een beperkte levensduur en zal na één maand weinig straling meer afleveren.
Deze behandeling heet “permanente implantatie van zaadjes”.
Het is ook mogelijk via de naald of katheter een bron in te brengen die meer radioactief is en dit voor een kortere periode. Deze behandeling is dan tijdelijk. Het inbrengen van de bron gebeurt hierbij niet door een arts, maar door middel van een toestel dat met de naald of katheter verbonden is. Dit toestel heet “afterloader”.
Het dosis debiet
Bij gebruik van een “afterloader” kunnen radioactieve bronnen van verschillende sterkten ingezet worden. Er bestaan systemen om een bron met een lage activiteit voor een langere periode (uren-dagen) continu in te brengen. Deze techniek wordt nog zelden gebruikt.
Ingeval de bron een hoge activiteit heeft wordt deze voor een korte periode (seconden – minuten) ingebracht waarbij op korte tijd een hoge dosis wordt afgeleverd. Deze techniek heet "high dose rate”. De toediening kan in 1 fractie gebeuren, maar ook in een aantal fracties. Dit kan over verschillende dagen gespreid worden. Er is daarbij geen verblijf in het ziekenhuis vereist.
Interstitiële en plesiotherapie
De naalden of katheters met een radioactieve bron moeten dicht bij de tumor aangebracht worden. Wanneer daarvoor in de huid geprikt moet worden heet deze techniek ‘interstitiële brachytherapie’.
Wanneer de tumor zich echter in de nabijheid van een hol orgaan (vagina, eileider, keel) bevindt, wordt de bron via deze holte ingebracht (plesiotherapie).
Isotopen of elektronische brachytherapie
De bron die in de patiënt ingebracht wordt is doorgaans een zeer kleine maar actieve isotoop. Meestal wordt daarvoor iridium gebruikt. Zoals de meeste isotopen verliest ook iridium zijn activiteit na een bepaalde periode. Het transport en de opslag van isotopen is complex. Daarom werd een nieuwe methode ontwikkeld: elektronische brachytherapie. Hierbij worden geen isotopen gebruikt maar wel een miniatuur behandelingstoestel (zoals een versneller) dat op het uiteinde van een katheter bevestigd wordt die op zijn beurt in een katheter geschoven wordt die zich al in het lichaam van de patiënt bevindt. Wanneer dit toestel uitgeschakeld wordt is er geen blijvende radioactiviteit. Deze techniek kan alleen in combinatie met een grote katheter gebruikt worden, zoals bij plesiotherapie (zie hierboven).
Brachytherapie voor huidkanker
Voor de behandeling van huidkanker is chirurgische verwijdering van de tumor de beste en meest eenvoudige techniek. Na de chirurgie is het soms nuttig een wat groter gebied rond het letsel te bestralen om het risico van hervallen te beperken of om mogelijke kleine uitzaaiingen uit te schakelen. Ingeval een chirurgische verwijdering van de tumor een te groot litteken kan achterlaten wordt wel eens brachytherapie op de huid toegepast. Deze techniek biedt ook een oplossing voor patiënten waarbij algehele verdoving een risico kan vormen.
Beeld gestuurde brachytherapie
Moderne externe bestraling gebruikt drie-dimensionele beelden om exact te bepalen waar de tumor zit en om een zeer precieze berekening te maken van hoe de dosis in het lichaam verspreid moet worden. Waar in het verleden bij brachytherapie geen gebruik werd gemaakt van dergelijke beelden, wordt dat vandaag bij moderne brachytherapie wel gedaan. Gynaecologische behandelingen gebeuren bijvoorbeeld op basis van MRI beelden van hoge kwaliteit die precies aangeven waar de tumor zich bevindt.
Zijn er nadelen ?
Voor een brachytherapiebehandeling moeten eerst katheters, applicatoren of een ander systeem in het menselijk lichaam geplaatst worden. Dat is niet altijd aangenaam, en het kan nodig zijn dit onder plaatselijke of algemene verdoving (anaesthesie) te doen.
Als het inbrengen in het lichaam door de huid gebeurt, kan ook een bloeding of een infectie een bijwerking zijn.
Zodra de applicator in hte menselijk lichaam zit, moet deze zo goed mogelijk ter plaatse blijven (zo weinig mogelijk bewegen). Het is dus belangrijk dan goed stil te blijven liggen. Voor behandelingen in sommige delen van het lichaam kan dat wel vervelend zijn, zoals bijvoorbeeld als ene gynecologische applicator in de vagina moet blijven gedurende een hele tijd. .Hoe langer die tijd, hoe lastiger. Bepaalde behandelingen (zoals sommige 'PDR' behandelingen) vereisen dat men met de applicator enkele dagen gehospitaliseerd blijft (liggend in bed), en dat kan vervelend zijn.
Voor brachytherapiebehandelingen op sommige plaatsen van het lichaam zijn er nog andere comfortproblemen mogelijk. Spreek erover met de radiotherapeut-oncoloog !
Een speciaal behandelingsteam
Brachytherapie is een uitstekende behandeling van specifieke tumor locaties in het lichaam op voorwaarde dat ze gedaan wordt door een ervaren team van specialisten. Niet alle radiotherapeuten beschikken over dezelfde hoeveelheid aan ervaring en voldoende kennis over specifieke technieken. Niet alle ziekenhuizen beschikken over geavanceerde brachytherapie technieken. Het is daarom belangrijk een keuze te maken voor de juiste specialist.
